علی رغم پیشرفت علم و فناوری، همچنان عده ای از کشاورزان و باغداران ترجیح می‌دهند به جای بسته های آماده، کود دامی مورد نیاز خودشان را آماده کنند. پوساندن کود دامی یک روش تقریبا بلند مدت است که اکثر مواقع کشاورزان به دلیل زمان بر بودن این رویه از غیر پوسیده آن استفاده می‌کنند که باعث آلوده کردن زمین میشود.
کود دامی پوسیده یا فرآوری شده به ترکیبی از فضولات دامی گفته می شود که تحت شرایط استاندارد قرار گرفته و میکروارگانیسم ها به خوبی می توانند در این شرایط فعالیت کرده و با تجزیه کردن بافت کود دما را آنقدر بالا ببرند که همزمان بذور علف هرز، تخم آفات، اسپور قارچ ها و تمام عوامل بیماری زا از بین بروند. این فرایند بسته به اینکه میزان رطوبت و اکسیژن کود چقدر باشد می تواند بین چهار تا نه ماه به طور میانگین زمان ببرد.
روش پوساندن سریع کود دامی یا حیوانی
۱- در ابتدا چاله ای برای انبار کردن کود حفر کنید و یا اگر پوساندن قرار است روی سطح زمین باشد باید تا ارتفاع ۵۰ سانتی(تقریبا تا زانو) کود را روی زمین پخش کنید تا بتوان موادی را به طور یکنواخت با آن مخلوط کرد.
۲- مخلوط کردن کود خام با سایر مواد شامل هر نوع پسماند گیاهی مانند علف، برگ، ساقه، پوست میوه و غیره می شود. از ترکیب علف ها و گیاهان پسمانده با این ترکیب نترسید چون طی فرآیند پوسیده شدن آلودگی و مضرات آنها کاملا از بین میرود. معمولا کود دامی را با کاه و کلش مخلوط می کنند که نسبت مخلوط کردن کود خام با این مواد برای هر کود متفاوت است. البته به دلیل خشکسالی های اخیر استفاده از کاه و کلش دیگر صرفه اقتصادی ندارد و بیشتر از پسماند ها استفاده میشود.
مواد ترکیبی همراه کود دامی عبارت است از:
- ازت : ازت از مهم ترین ترکیبی است که برای افزایش سرعت پوسیدن کود استفاده می شود. بدین منظور برای هر ۱۰ تن کود دامی به میزان ۱۰۰ کیلو از کود سفید (اوره ۴۶%) نیاز است.
- گوگرد: گوگرد خاصیت ضد قارچی و تا حدودی خاصیت دورکنندگی حشرات را دارد و PH را پایین می آورد و در حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم برای هر ۱۰ تن کود استفاده میشود.
- باکتری تیوباسیلوس : در مواردی از باکتری تیوباسیلوس به میزان ۶ تا ۱۰ کیلو برای هر ۱۰ تن استفاده میشود که میتواند گوگرد و آهن موجود در کود را جهت استفاده گیاه اکسید و قابل جذب بیشتر کند.
- حدود یک چهارم از مواد موجود در کود دامی را مواد دیگر مثل پسماند های گیاهی،کود شیمیایی سفید ، گوگرد و باکتری تیوباسیلوس تشکیل میدهد.
کود دامی تازه بوی بسیار تند و بدی دارد که علاوه بر مزاحمت برای دیگران باعث جلب آفات و حشرات هم میشود پس بهتره یک لایه پلاستیکی روی آن بکشید به علاوه این کار باعث بالا بردن دما و رطوبت زیر پلاستیک می شود که برای افزایش کار میکروارگانیسم های تجزیه کننده بهینه است.
۳- هر ۲ یا ۳ هفته یکبار آن را زیر و رو کنید تا هوادهی شود و اگر رطوبت کم بود مقداری آب اضافه کنید به اندازه ای که دما را بالا ببرد ولی موجب کپک زدن ترکیب و خراب شدن آن نشود( وقتی کود را در دست می فشارید آب از آن خارج نشود).
انجام این مراحل پوساندن کود میتواند پروسه ای که حداقل ۸ ماه طول میکشد را تا ۴ ماه برای شما کوتاه کند.
کود دامی
حال جای تامل دارد که چرا باید از کود دامی پوسیده استفاده کنیم؟
پوساندن کود دامی نوعی فرآیند تخمیری است که در آن حرارت تا ۸۰ درجه بالا میرود در این دما تمام بذور علف هرز، تخم حشرات، اسپورهای قارچ و باکتری ها از بین می رود و کاملا استریل می شود. باید دقت داشته باشید که چند مرتبه باید کود به هم بخورد تا تمام قسمت های کود به این درجه ی حرارت برسد و هیچ نقطه ای دارای آلودگی نباشد.
به این نکته ی خیلی مهم توجه داشته باشید که منظور از کود دامی پوسیده، کودی نیست که سالها گوشه ای مانده باشد. در این شرایط کود به خودی خود استریل و عاری از آفات و بیماری ها نمی شود. برای پوساندن کود دامی به روش صحیحی لازم است که مراحلی از قبیل زیر و رو کردن آن و اضافه کردن ترکیباتی که در زیر به آنها اشاره کردیم را انجام دهید.
فواید استفاده از کود دامی پوسیده:
کود دامی پوسیده در متابولیسم گیاهی و تجزیه عناصر خاک تاثیر مثبت داشته اگر کودهای دامی در مقدار صحیح و به صورت پوسیده استفاده شود، نسبت به مصرف سایر کودها سلامت خاک را تضمین کرده و موجب بالا رفتن راندمان میشود.
کود تازه دامی نه تنها باعث بهبود خاک نمی‌شود بلکه میزان نیتروژن خاک را هم کاهش می دهد وچون برای پوسیده شدن بخشی از ازت خاک را جذب میکند و خاک را فقیر تر میکند.
انواع کود دامی:
نوع کودی که انتخاب می شود کاملا به محیط زندگی و حیواناتی که در مزرعه دارید؛ بستگی دارد. در هر منطقه ای پروراندن دام های خاصی ارجحیت دارد اما اگر در منطقه ای که زندگی می کنید همه نوع دامی زندگی می کند، پوساندن کود گوسفندی و مرغی بهتر است چون مواد آلی بیشتری و غنی تر است. هر دو جانور با تغذیه از گیاهان و دانه های سرشار از مواد مغذی، کود دامی غنی از کربن مناسب برای کارهای کشاورزی تولید می کنند. کود دامی گوسفند نیز از این جهت که پوساندن و نگهداری آن راحت تر است؛ چون ازت بالاتری دارد می تواند گزینه مناسبی باشد. اگر قصد اصلاح بافت خاک در زمین های رسی و یا خاک خیلی سفت و سنگین و یا خیلی شنی و سبک را دارید کود گاوی می تواند گزینه ی بسیار مناسبی برای انتخاب شما باشد.
نتایج تجزیه ۲ نمونه کود دامی و یک نمونه کود حیوانی:
| مشخصات کود | PH 1.5 | درجه شوری | کربن آلی | نیتروژن | فسفر | پتاسیم | نسبت کربن به نیتروژن | آهن | منگنز | روی | مس | کادمیوم |
| dS/m | درصد | میلی گرم بر کیلو گرم | ||||||||||
| کود گاوی | ۷٫۷ | ۸٫۸ | ۱۶ | ۱٫۱۶ | ۰٫۶۷ | ۰٫۷۹ | ۲۶ | ۱۶۶۰۰ | ۶۷۹ | ۱۳۵ | ۱۸ | ۴٫۵ |
| کود گوسفندی | ۷٫۴ | ۴٫۴ | ۱۸٫۳ | ۱٫۰۹ | ۰٫۳۹ | ۱٫۳۲ | ۱۷ | ۱۴۵۰۰ | ۳۵۱ | ۶۰ | ۱۲ | ۲٫۶ |
| کود مرغی | ۷٫۲ | ۴٫۹ | ۱۷٫۵ | ۴٫۹۳ | ۲٫۷۲ | ۳٫۲ | ۴ | ۴۶۵۳ | ۴۹۱ | ۳۵۵ | ۳۱ | ۳٫۴ |
در بین کود ها درصد عناصر غذایی تفاوت دارند ولی کود مرغی از میان آنها غنی تر است. / بر اساس غنی بودن به ترتیب کود مرغی، کود گوسفندی،کود اسبی و کود گاوی درصد نیتروژن بیشتری دارند. / گاهی کود های دامی و مرغی دارای درجه شوری بالایی و میبایست در مصرف آنها توجه شود. همچنین کود دامی تازه دارای درجه شوری بیشتری نسبت به کود پوسیده است. به این کود های آلی که مجموع عناصر غذایی در آنها کمتر از پنج درصد باشد، بهساز خاک گفته میشود. / غلظت کلسیم و منیزیم در کود مرغی به ترتیب ۱۱٫۲ و ۰٫۶ درصد بود.
و در پایان اینکه کود دامی حاوی تمام عناصر مورد نیاز برای گیاهان نبوده و غیر از ازت مابقی عناصر حاوی درصد خیلی پایینی بوده و به هیچ عنوان برای رشد و به ثمر رسیدن گیاهان کافی نبوده و با توجه به توصیه های کودی باید نسبت به تغذیه ی اصولی هر گیاه در مراحل رشدی مختلف اقدام نمود.
