سوسک‌های گرده‌خوار از جمله آفات مهم گیاهان زراعی هستند که بیش از ۲۵۰۰ گونه از آن‌ها در سراسر جهان شناسایی شده است. یکی از مهم‌ترین گونه‌ها در این گروه، سوسک گرده‌خوار کلزا (Meligethes aeneus) است که با تغذیه از اندام‌های زایشی گیاه، خسارت جدی به مزارع وارد می‌کند.
گیاهان میزبان
سوسک گرده‌خوار کلزا به گیاهان خانواده چلیپائیان (Cruciferaceae) علاقه دارد و بیشتر روی گونه‌های براسیکا (کلم و کلزا) دیده می‌شود. این آفت همچنین از گرده گل برخی علف‌های هرز خانواده چلیپائیان، چتریان (Umbelliferaceae) و گل‌سرخیان (Rosaceae) تغذیه می‌کند.
مرحله خسارت
این آفت به‌ویژه در مرحله غنچه‌دهی کلزا خسارت قابل‌توجهی وارد می‌کند. حشرات کامل پیش از باز شدن گل‌ها از غنچه‌ها تغذیه کرده و به داخل پرچم‌ها نفوذ می‌کنند تا از گرده گل تغذیه کنند. در نتیجه، غنچه‌های آسیب‌دیده خشک شده و روی دمگل باقی می‌مانند یا می‌ریزند. این روند تا زمان باز شدن گل‌ها ادامه دارد و پس از آن، حشره از گرده و گلبرگ‌ها تغذیه می‌کند.
مناطق انتشار سوسک گرده‌خوار کلزا
این آفت در بسیاری از کشورهای اروپایی، اسکاندیناوی، غرب آسیا، شمال آفریقا و آمریکای شمالی مشاهده شده است. در ایران نیز به‌ویژه در استانهای شمالی، خسارت‌هایی به مزارع کلزا وارد می‌کند.
چرخه زندگی و زیست‌شناسی آفت
سوسک گرده‌خوار کلزا در حاشیه جنگل‌ها و پرچین‌ها، در داخل خاک زمستان‌گذرانی می‌کند. در دمای ۹ تا ۱۱ درجه سانتی‌گراد فعال شده و در ۱۳ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد (اسفند ماه) شروع به پرواز می‌کند. ابتدا روی علف‌های هرز خانواده چلیپائیان، چتریان و گل‌سرخیان تغذیه کرده و سپس به مزارع کلزا مهاجرت می‌کند. پس از جفت‌گیری، ماده‌ها در قاعده غنچه‌ها تخم‌گذاری می‌کنند. هر ماده ۴۰ تا ۲۵۰ تخم می‌گذارد. حشرات کامل در خرداد و تیرماه ظاهر شده و پس از مدتی، مجدداً به مناطق زمستان‌گذرانی بازمی‌گردند. این آفت معمولاً یک نسل در سال دارد.
در کلینیک سامانه مزرعه، شما می‌توانید تصاویر مربوط به مراحل مختلف و زیست‌شناسی آفت سوسک گرده‌خوار کلزا را مشاهده کنید و با استفاده از این اطلاعات، تشخیص دقیقی از وضعیت آن در مزارع کلزا به دست آورید.
نحوه خسارت
حشرات کامل و لاروها با تغذیه از گرده گل‌ها به گیاهان خسارت می‌زنند. این آفت به گل‌های زرد گیاهان زراعی و علف‌های هرز جذب می‌شود و در گیاهانی مانند کلزا، ترب، خردل سفید و سیاه، کلم و شلغم کلم صحرایی فعالیت می‌کند. میزان خسارت به کلزا بستگی به زمان حمله آفت و مرحله فنولوژیکی گیاه دارد. حساس‌ترین مرحله برای خسارت آفت، مرحله غنچه‌دهی است. اگر زمان ورود حشرات کامل با این مرحله هم‌زمان شود، خسارت بیشتری وارد می‌شود. حشرات ماده علاوه بر تغذیه از گرده گل‌ها، درون غنچه‌ها تخم‌ریزی کرده، لاروها از گرده و مادگی غنچه‌ها تغذیه می‌کنند. این تغذیه باعث ریزش غنچه‌ها و در نهایت عدم تشکیل غلاف می‌شود. غنچه‌های آسیب‌دیده به‌طور معمول خشک شده یا توسط باد از بین می‌روند.
سامانه مزرعه با شناسایی دقیق مراحل فنولوژیکی گیاهان، به کشاورزان این امکان را می‌دهد تا زمان دقیق ورود سوسک گرده‌خوار به مزرعه را پیش‌بینی کنند. با تعیین مرحله فنولوژیکی غنچه‌دهی به‌عنوان حساس‌ترین مرحله از نظر خسارت، این سامانه قادر است هشدارهای ضروری را ارسال کرده و کشاورزان را از زمان مناسب برای مقابله با آفت آگاه سازد.
خسارت سوسک گرده‌خوار کلزا در کشت پاییزه و بهاره
کشت پاییزه: به دلیل زودتر باز شدن گل‌ها، شدت خسارت کمتر است، زیرا آفت بیشتر به غنچه‌های بسته حمله می‌کند. با این حال، در مناطق با زمستان‌های معتدل، ممکن است آفت زودتر فعال شود و به غنچه‌ها آسیب بزند.
کشت بهاره: این کشت بیشتر در معرض خسارت قرار دارد، زیرا مرحله غنچه‌دهی آن با اوج جمعیت آفت هم‌زمان است. حشرات کامل با تغذیه از غنچه‌ها، باعث خشک شدن یا ریزش آن‌ها شده و در نتیجه عملکرد محصول کاهش می‌یابد.
پایش و کنترل سوسک گرده‌خوار کلزا
- پایش و ردیابی آفت
در کلزای بهاره، آستانه مبارزه ۲ تا ۳ سوسک روی هر گیاه در مرحله سبز تا زردی غنچه‌ها است. در مرحله گل‌دهی کامل، خسارت کاهش می‌یابد.
۲٫ کنترل زراعی
- کشت یکنواخت و استفاده از ارقام زودگل در کشت پاییزه
- کاشت گیاهان تله در حاشیه مزارع (مانند آفتابگردان، گل جعفری، کلم چینی و بروکسل)
۳٫ کنترل بیولوژیک
- شکارچیان طبیعی: سوسک‌های Coccinellid و زنبورهای Ichneumonidae
- بهره‌گیری از عوامل بیماری‌زا: نماتدها و قارچ‌های بیماری‌زا
کنترل شیمیایی سوسک گرده‌خوار
سم‌پاشی باید از زمان تشکیل غنچه‌ها تا مرحله زرد شدن آن‌ها انجام شود. در صورت آلودگی شدید پس از سم‌پاشی، تکرار آن قبل از باز شدن گل‌ها توصیه می‌شود. یکی از گزینه‌های مؤثر، استفاده از تیاکلوپرید OD24% (بیسکایا) به میزان ۳۵۰ میلی‌لیتر در هکتار است.
در مرحله گل‌دهی کامل، کنترل شیمیایی معمولاً ضروری نیست، زیرا تأثیر آفت بر محصول کاهش می‌یابد. با این حال، در زمان سم‌پاشی باید به حضور زنبورهای عسل در مزارع کلزا توجه کرد. ازآنجاکه زنبورهای عسل در مرحله گل‌دهی نقش مهمی در گرده‌افشانی دارند، بهتر است سم‌پاشی در ساعاتی انجام شود که زنبورها کمتر فعال‌اند (اوایل صبح یا اواخر عصر) یا در روزهایی که زنبورها در مزرعه حضور ندارند.
زمان مناسب سم‌پاشی در استانهای مازندران و گلستان:
✅ بیش از ۵۰٪ ساقه‌ها در مرحله غنچه‌دهی باشند.
✅ کمتر از ۳۰٪ غنچه‌ها باز شده باشند.
✅ به‌طور میانگین، ۷ سوسک در ۲۰ سانتی‌متر انتهایی گل‌آذین اصلی هر گیاه مشاهده شود.
کلزاهای دیرکاشت یا مزارعی که گل‌دهی آن‌ها با اوج پرواز سوسک‌ها هم‌زمان شود، بیشترین خسارت را می‌بینند.
برای تأمین سموم و نهاده‌های کشاورزی مورد نیاز خود، کشاورزان می‌توانند از طریق فروشگاه سامانه مزرعه به تأمین‌کنندگان معتبر مرتبط شده و سموم و محصولات کشاورزی را خریداری کنند. این سامانه به شما امکان می‌دهد تا با ارتباط مستقیم با تأمین‌کنندگان، نیازهای خود را به راحتی تأمین کنید.
جمع‌بندی
سوسک گرده‌خوار کلزا یکی از آفات مهم این محصول است که با تغذیه از اندام‌های زایشی، موجب کاهش عملکرد می‌شود. پایش دقیق، کنترل زراعی، بهره‌گیری از روش‌های بیولوژیک و استفاده اصولی از حشره‌کش‌ها می‌توانند خسارت این آفت را کاهش دهند. برای دریافت توصیه‌های تخصصی‌تر برای کنترل این آفت، می‌توانید از سامانه‌ی “مزرعه ” استفاده کنید.
