گندم یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی است که به‌دلیل سازگاری بالای خود با انواع خاک و شرایط آب و هوایی در بسیاری از نقاط جهان کشت می‌شود و در ایران نیز بیش از ۵۰ درصد زمین های کشاورزی به آن اختصاص پیدا کرده است. با این حال، برای دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مطلوب محصول، مدیریت صحیح نیاز آبی گندم ضروری است.
گندم برای دستیابی به حداکثر عملکرد خود به طور میانگین به ۴۵۰ تا ۶۵۰ میلی‌متر آب نیاز دارد. در بسیاری از مناطق، بارندگی زمستانی این نیاز را تا حد زیادی برآورده می‌کند. با این حال، علاوه بر تامین مقدار کافی آب، نحوه توزیع آن نیز برای دستیابی به عملکرد بالا اهمیت بسیاری دارد. تنش آبی یا تجمع بیش از حد آب در مراحل حساس رشد، به طور اجتناب‌ناپذیر باعث کاهش محصول می‌شود. برای پیشگیری از این مشکلات، کشاورزان می‌توانند با آبیاری به‌موقع و با مقدار مناسب، تاثیرات منفی را کاهش دهند. سامانه هوشمند مزرعه با تحلیل دقیق شرایط محیطی، نوع خاک و بارندگی‌های منطقه‌ای، به کشاورزان کمک می‌کند در هر مرحله از رشد گندم، میزان آب موردنیاز را به‌دقت تامین کنند و از اتلاف منابع آبی جلوگیری کنند. این سامانه سؤالاتی مانند «چه زمانی آبیاری کنیم؟»، «چه مقدار آب مصرف کنیم؟» و «مدت زمان آبیاری چقدر باشد؟» را به صورت دقیق پاسخ میدهد.
در این مقاله، به بررسی مراحل رشد گندم و نیاز آبی هر مرحله می‌پردازیم و نشان میدهیم که چگونه سامانه هوشمند مزرعه می‌تواند به شما در مدیریت بهینه آبیاری کمک کند.
مراحل رشد گندم و نیاز آبی هر مرحله
آماده‌سازی (پیش از کاشت):
برای مدیریت بهینه آبیاری، شناخت نیاز آبی گندم در هر مرحله رشد ضروری است:
آبیاری در این مرحله باید به‌دقت مدیریت شود، زیرا اگر خاک بیش از حد مرطوب شود، ممکن است مرحله کاشت با مشکلاتی مانند فشرده شدن خاک یا عدم تنفس ریشه‌ها روبه‌رو شود. از طرفی، اگر رطوبت کافی نباشد، بذرها به‌درستی جوانه نمی‌زنند. بنابراین ممکن است نیاز به آبیاری نباشد یا فقط در برخی مناطق آبیاری لازم باشد. سامانه هوشمند مزرعه با استفاده از اطلاعات بارندگی و شرایط محیطی، میزان رطوبت خاک را ارزیابی کرده و بر اساس آن، توصیه‌های لازم برای آماده‌سازی زمین را ارائه میدهد. این امکان به کشاورزان کمک می‌کند تا از آبیاری غیرضروری جلوگیری کرده و بهترین شرایط را برای کاشت فراهم کنند.
سبز شدن (جوانه‌زنی):
این مرحله نیازمند آبیاری منظم و سبک است تا جوانه‌ها بتوانند به‌طور یکنواخت رشد کنند. کمبود آب در این زمان باعث کاهش تعداد گیاهان سالم می‌شود. در برخی مناطق، این مرحله می‌تواند اولین آبیاری پس از کاشت باشد. برای اطلاع از میزان دقیق آبیاری و زمان مناسب آن، بهتر است که کشت خود را در سامانه مزرعه ثبت کنید تا بر اساس شرایط بارندگی منطقه خود، برنامه دقیق آبیاری را دریافت کنید.
پنجه‌زنی:
در این مرحله، گیاه نیازمند آبیاری بیشتری است تا ریشه‌های جانبی توسعه یابند و پنجه‌های قوی ایجاد شوند. تأمین آب کافی در این مرحله موجب افزایش تولید خوشه‌ها خواهد شد. در اراضی رسی، در صورتی که خطر سله بستن زمین وجود داشته باشد، این آبیاری معمولا باید به فاصله ۱۵ روز پس از اولین آبیاری انجام شود، مگر آنکه بارندگی کافی رخ داده باشد. همچنین، با کاهش دما و فرا رسیدن سرما که خطر یخبندان شبانه را به همراه دارد، باید از آبیاری مزرعه خودداری کرد تا آسیب به گیاهان و ریشه‌ها جلوگیری شود.
ساقه‌دهی:
مرحله‌ای حیاتی که گیاه به اوج رشد خود می‌رسد. در مرحله ساقه‌دهی، گیاه به آب و مواد غذایی زیادی نیاز دارد تا ساقه‌های قوی و سنبله‌ها به‌خوبی شکل بگیرند. آبیاری در این مرحله که به “ساقاب” معروف است، تاثیر زیادی در افزایش تعداد سنبله‌ها و عملکرد محصول دارد. معمولاً یک یا دو نوبت آبیاری کامل توصیه می‌شود. سامانه مزرعه با تحلیل بارندگی‌های منطقه و شرایط خاک، به‌طور دقیق تشخیص میدهد که آیا نیاز آبی گیاه شما به‌طور کامل تأمین شده است یا خیر و در صورت لزوم برنامه آبیاری دقیقی برای شما ارائه میدهد تا عملکرد محصول بهینه شود.
خوشه‌دهی:
این مرحله حساس‌ترین زمان از نظر نیاز آبی است. تأمین آب کافی باعث تشکیل خوشه‌های کامل و افزایش عملکرد نهایی محصول می‌شود. معمولاً یک یا دو نوبت آبیاری کامل در این مرحله توصیه می‌شود. توجه شود که آبیاری زمانی که رطوبت خاک کاهش یافته و قبل از رسیدن گیاه به نقطه پژمردگی دائم می بایست انجام شود، زیرا پس از این مرحله آبیاری تأثیری نخواهد داشت. در این شرایط، سامانه مزرعه با ارسال پیامک به کشاورز اطلاع میدهد که کی باید اقدام به آبیاری کند، تا آبیاری در زمان مناسب انجام شود و گیاه به نقطه پژمردگی دائم نرسد. این سیستم کمک می‌کند تا کشاورزان بتوانند آبیاری دقیق و به‌موقع انجام دهند و عملکرد محصول را بهینه کنند.
پر شدن دانه:
در مرحله پر شدن دانه، گیاه از منابع آب برای انتقال مواد مغذی به دانه‌ها استفاده می‌کند. این مرحله بسیار حیاتی است و تأمین آب کافی باعث افزایش وزن و کیفیت دانه‌ها می‌شود. آبیاری منظم و یکنواخت در این زمان نقش مهمی در بهبود کیفیت و عملکرد محصول دارد. سامانه مزرعه دقیقاً تعداد دفعات و فاصله بین هر نوبت آبیاری را بر اساس شرایط خاک و آب و هوای منطقه مشخص می‌کند تا نیاز آبی گیاه به بهترین شکل تأمین شود.
برداشت:
در مرحله برداشت، نیاز آبی گیاه به حداقل می‌رسد. کنترل آبیاری در این زمان کمک می‌کند تا رطوبت محصول کاهش یابد و فرآیند برداشت آسان‌تر شود. عدم آبیاری در این مرحله، کیفیت دانه‌ها را حفظ کرده و از ایجاد مشکلاتی مانند خرابی یا آسیب به دانه‌ها جلوگیری می‌کند.
چگونه از برنامه آبیاری هوشمند سامانه مزرعه استفاده کنیم؟
برای دریافت برنامه دقیق آبیاری، تنها کافیست چند مرحله ساده را دنبال کنید. ابتدا، وارد سامانه مزرعه شوید، موقعیت دقیق مزرعه خود را وارد کنید و اطلاعات مربوط به نوع کشت، بافت خاک، و منبع آبیاری را ثبت نمایید. سپس، سامانه با توجه به بارندگی‌های منطقه و شرایط اقلیمی، نیاز آبی گیاه شما را به‌طور دقیق محاسبه کرده و برنامه آبیاری مختص کشت شمارو ارائه میدهد.
