براساس دانسته های بین مردم شاید فکر کنید که سرما باعث تاثیرات منفی روی گیاه داشته و سرمای زمستان برای آنها خوب نیست. اما جای تامل دارد که سرمای زمستان برای تکمیل چرخه رشدی درختان میوه لازم است البته شدت سرما و طول مدت سرمایی که درخت تحمل میکند هم حائز اهمیت است. اینکه هر کشاورزی نیاز سرمایی درختان خود را بداند یکی از نکات مهمی است که در بحث انتخاب رقم مناسب منطقه نیز کمک میکند و با رعایت موارد مدیریتی در باغ، درختان میوه هم خزان مطلوبی داشته و هم زمان گلدهی و میوه‌دهیِ باغ در فصل بعد مناسب تغییرات اقلیمی منطقه خواهد بود.
نیاز سرمایی چیست؟
به تعداد ساعت‌های سرمایی موثر که برای رشد مجدد جوانه‌ها در فصل رشد نیاز است، نیاز سرمایی درختان گفته میشود. این ساعت‌ها بسته به درخت متفاوت است و حتی در میان ارقام نیز تعداد ساعت‌های سرمایی موردنیاز فرق میکند. در بسیاری منابع دماهای بین صفر تا ۷ درجه سانتیگراد به عنوان دماهای موثر بر تامین نیاز سرمایی درختان گفته شده. دقت کنید که دماهای یخ زدگی برای تکمیل نیاز سرمایی درختان مناسب نیست و در بعضی مدل‌های مورد بررسی اثر منفی بر دوره خواب درخت خواهد داشت.
نیاز سرمایی انواع درختان میوه چند ساعت است؟
درختان میوه بر اساس اقلیم به ۴دسته میوه های سردسیری، معتدله، نیمه گرمسیری و گرمسیری تقسیم میشوند. در میان این میوه ها براساس نیاز سرمایی تکلیف درختان سردسیری که مشخص است اما ۳ دسته دیگر از نظر نیاز و عدم نیاز و یا حتی نیاز کم به سرما برای شکوفا شد در بهار مورد بررسی قرار میگیرند.
درختان میوه ی معتدله:
تعداد ساعات سرمای مورد نیاز این درختان در ارقام مختلف متفاوت است، این درختان مانند انواع درختان میوه ی دانه دار و هسته دار و توت ها هستند که به واسطه ی خزان پذیر بودن در برابر سرما مقاوم هستند.
درختان میوه ی نیمه گرمسیری:
درختان میوه ی نیمه گرمسیری درختانی خزان پذیر مانند انجیر و انار و یا همیشه سبز مانند مرکبات، زیتون و خرما هستند که مقاومت کمتری نسبت به سرما دارند. در این مناطق زمستانها کوتاه بوده و سرما در زمستان به صورت یخبندان نخواهد بود و بنابراین این گونه درختان میوه به خوبی در این مناطق رشد خواهند کرد.
درختان میوه ی گرمسیری:
درختان میوه ی گرمسیری نیاز سرمایی ندارند و در مناطقی که زمستان سرد وجود نداشته کاشته می شوند چون نیازی به تامین نیاز سرمایی و مقاومت در برابر سرما ندارند، انواع درختان میوه ی استوایی مانند موز، انبه و نارگیل هستند.
اگر نیاز سرمایی درختان برطرف نشود؟
همانطور که دانستید مهم ترین اثر تامین نیاز سرمایی درختان بیدار شدن آنها در بهار و شروع رشد و باردهی است ولی اینکه نیاز سرمایی درختان به طور کامل برطرف نشود فقط روی بیدار شدن آنها در بهار تاثیر نمی گذارد اثرات منفی دیگر شامل:
عدم تولید گرده به میزان کافی: این تاثیر به ویژه در درختانی که میوه به صورت خوشه ای تولید می کنند خود را بیشتر نشان می دهد و سبب پوک شدن میوه ها و یا تشکیل نشدن میوه می شود مانند پسته.
ریزش جوانه ها: جوانه ها در بهار در صورت تامین نشدن نیاز سرمایی قادر به باز شدن نبوده و ریزش خواهند کرد.
کاهش عملکرد درختان: تامین ناقص نیاز سرمایی می تواند میزان تولید میوه را بسیار کاهش دهد، اهمیت این موضوع را باغداران پسته ای درک می کنند که به واسطه ی گرمایش هوا به ویژه در سالهای اخیر با آن روبرو بوده.
کاهش مقاومت به آفات و بیماری ها: درختانی که نیاز سرمایی آنها به خوبی رفع نشده باشد نمی توانند در برابر آفات و بیماریها به خوبی از خود مقاومت نشان دهند و درگیر میشوند.
بی نظمی گلدهی: عدم رفع نیاز سرمایی در جوانه ها باعث می شود برگ و شکوفه ی درختان به صورت یکنواخت و همزمان شکوفا نشده.
چرا نیاز سرمایی رفع نمیشود؟
برای جواب به این سوال باید گفت در درجه اول مشکلی که باعث عدم رفع نیاز سرمایی می شود، گرمایش جهانی زمین و گرم شدن هوا در زمستان است که باعث بروز عوارضی که در بالا درباره آنها صحبت شد، میشود.
در درجه دوم باید از این موضوع که هر کدام از ارقام درختان میوه مناسب شرایط اقلیمی خاصی است و باید هنگام خرید به اطلاعات ژنتیکی آن توجه کرد و تحقیق نمود.
گاهی کوددهی نامناسب هم روی تکمیل نیاز سرمایی تاثیر بسازی دارد زیرا ضعف تغذیه ای و استفاده از کودهای ازته در انتهای تابستان سبب افزایش نیاز سرمایی درختان میشود.
راهکار های تامین نیاز سرمایی چیست؟
با توجه به اینکه راه تامین نیاز سرمایی سرد شدن هوا در بازه دمایی صفر تا ۷ درجه سانتی گراد به تعداد ساعات مورد نیاز هر نوع درخت میوه است اما جای تامل دارد که حال اگر این زمان و دما تامین نشد چه کنیم. با استفاده از چند روش ساده میتواند در صورت نداشتن زمستان سرد نگران نیاز سرمایی درختان نباشید.
-هرس سرزنی درختان باعث از بین رفتن غالبیت و یا چیرگی انتهایی شده و به تامین نیاز سرمایی کمک خواهد کرد.
-با تقویت درختان در کوددهی مناسب، از ضعف آنها و افزایش نیاز سرمایی در آنها جلوگیری کنید.
-با خرید ارقامی که نیاز سرمایی کمتری دارند میتوانید با خیال راحت از گرم بودن زمستان آن را سپری کنید.
-در صورتی که با توجه به دما هوا نیاز سرمایی برطرف نشد میتوان با آبیاری بارانی و پاشیدن آب روی درختان کمک کرد.
-پارافین های امولسیون شونده که در بازار به نام «روغن وُلک» معروف است. روغن وُلک جهت مبارزه با آفات به همراه سموم فسفره مصرف می شود.
-نیترات پتاسیم این ماده با داشتن دو ماده غذایی جهت شکستن رکود در جوانه گل نیز کارایی بسیار مثبت داشته است و غلظت مصرف این ترکیب ۵ درصد می باشد.
-ترکیبات حاوی اسیدآمینه «پرولین» نیز باعث تسریع رشد جوانه و شکستن رکود جوانه ها می شود.
-روغنهای گیاهی امولسیون شونده مانند روغن سویا، آفتابگردان و کلزا نیز با میانگین غلظت ۵ درصد تاثیر بسیار مثبتی جهت شکستن رکود جوانه ها و تامین نیاز سرمایی دارند و در بُعد طبیعت و محیط زیست سازگارتر هستند.
نتیجه گیری
دانستید که تامین نیاز سرمایی درختان معتدله و نیمه گرمسیری اهمیت زیادی در رشد و شکوفایی این درختان دارد و بهترین راهکار برای تامین نیاز سرمایی درختان این است که هر رقم را در مکانی بکارید که به لحاظ شرایط آب و هوایی نیاز سرمایی آن تامین شود، اما چنانچه به هر دلیلی امکان تامین نشدن آن وجود داشت و یا به دلیل بروز گرمای ناگهانی در زمستان و اواخر اسفند امکان باز شدن شکوفه ها وجود داشت با استفاده از ترکیبات موثر معرفی شده مانند روغن ولک بازگشایی جوانه ها را در زمان مقرر و به صورت یکدست القا کنید.
