خاک، بخشی از سطح زمین است، که شامل سنگ های از هم پاشیده شده در اثر فعالیتهای شیمیایی و فیزیکی محیط؛ مواد معدنی و مواد آلی است، که زمینه رشد گیاهان را فراهم می کند. برای تشکیل یک سانت خاک صدها تا هزاران سال زمان لازم است. علاوه برعوامل شیمیایی ، عوامل محیطی مانند باد، آب و فشارهای طبقات بالایی زمین در بوجود آمدن خاک دخالت دارند.
به طور کلی خاک محل استقرار و منبع تامین آب و مواد غذایی برای گیاهان است. علاوه بر آن قسمتی از اکسیژن لازم برای گیاه به وسیله خلل و فرج خاک به گیاه می رسد. و گاز دی اکسیدکربن زائد توسط این حفرات از آن خارج می شود.
یکی از مهمترین عوامل موثر برای داشتن یک زمین کشاورزی خوب برای کاشت گیاهان و درختان و تولید محصولات با کیفیت خاک است. بسیاری از کشاورزان و باغداران نمی‌دانند کدام خاک مناسب زمین‌های کشاورزی آنها است و برخی از آنها معتقدند تنها با کودهای ارگانیک می‌توانند زمین کشاورزی را برای کشت آماده کنند، اگرچه استفاده از کود برای رشد گیاهان و درختان ضروری است اما به تنهایی کافی نیست. در ادامه در مورد انواع و مناسب ترین خاک های زمین‌های کشاورزی بیشتر صحبت می‌کنیم:
انواع خاک در ایران چیست؟
خاک مناسب برای کشاورزی تنوع زیادی دارد مانند: اسیدی، خاکبرگ، قلیایی، باغچه و… که ما در این مقاله به معرفی تعدادی از این ها می‌پردازیم. البته ناگفته نماند که با توجه به نوع جنس زمین خود میتوانید گیاهان مقاوم به شرایط بکارید یا به اصلاح زمین خود بپردازید.
اسیدی: این خاک شامل کود دامى، خاک چای، خاکبرگ و سم ضدعفونی کننده است که Ph کمتر از ۶ دارد. خاک اسیدی می‌تواند به شکلی مستقیم باعث کاهش توانایی نگهداری و جذب آب شود. این کاهش میزان آب قابل دسترس برای گیاهان، می‌تواند باعث کاهش رشد و عملکرد گیاهی شود. به علاوه، خاک‌های اسیدی معمولاً دارای ساختار ضعیفی هستند که می‌تواند منجر به کاهش نفوذ پذیری ، افزایش جریان سطحی آب و خسارات ناشی از رطوبت زیاد در مزارع شود.
خاکبرگ: از تجزیه برگ های مختلف درشرایط بخصوص بدست می‌آید. برای تهیه خاکبرگ، برگ‌های ریخته شده در فصل پاییز را جمع آوری و در گودالی ریخته روی آن را پوشانده و هر چند روز یکبار آن را آبیاری می‌کنند بعد از چند ماه تا یکسال برگ ها در اثر تخمیر پوسیده شده و به خاکبرگ تبدیل می‌شوند.
شنی: حاوی مقدار زیادی شن و ماسه هستند. اما مواد آلی و معدنی کمی دارند و برای اصلاح بافت آن بهتر است از ترکیب خاکبرگ، خاک رس و کود آلی استفاده کرد.
قلیایی: خاک بیشتر مناطق کشور به دلیل داشتن عناصر معدنی و شیمیایی و بارندگی بسیار کم در این مناطق خشک و نیمه خشک، PH بالای ۷ میباشد. در واقع pH بر جذب مقدار مواد مغذی موجود در خاک از ریشه های گیاهان موثر است؛ PH بیش از اندازه اسیدی و یا قلیایی میزان دریافت مواد مغذی توسط گیاهان را کاهش می دهد.
خاک قلیایی نسبت به اسیدی استعداد کمتری برای پرورش گیاهان دارد اما گیاهان بخصوصی همچون چغندر قند، مارچوبه، خیار، نخود شیرین، کلم و کرفس که قابلیت کاشت در خاک قلیایی را دارند، از این قاعده مستثنا هستند.
آهکی: به خاک های رسی که حاوی مقدار آهک بیشتر از ۱۵% هستند، آهکی میگویند. حضور آهک برای تعدادی از گیاهان لازم و ضروری میباشد و میتوان برای جبران کمبود کلسیم استفاده شود.
خاک باغچه: شامل مقداری رس، ماسه و کود دامی میباشد و برای کشت گیاهان باغچه ای مناسب است اما باید هر ساله با کودهای آلی و شیمیایی تقویت شود.
خاک جنگلی: این خاک نوعی خاکبرگ است که در اثر جمع شدن برگ ها زیر درختان تجزیه می‌شود. از نظر تغذیه خاک بسیار غنی میباشد و به جای پیت ماس نیز میتوان از آن استفاده کرد.
رسی: این خاک حاوی مقدار رس بالایی است و برای کشاورزی مناسب نیست، برای اصلاح آن میتوان از موادی مانند: کود دامی، پرلیت یا ماسه، خاکبرگ، کمپوست استفاده کرد.
لومی: خاکی که در کنار رودخانه ها باقی می‌ماند را لوم میگویند. این خاک ترکیبی از ماسه، خاکبرگ، رس، و مواد آلی است و از نظر مواد غذایی بسیار غنی بوده و جزو بهترین خاک‌های کشاورزی میباشد که برای کشت اغلب گیاهان و درختان بسیار مناسب است.
کمپوست: از بقایای مختلف گیاهان(نه فقط برگ) بدست می‌آید که انواع مختلفی دارد مانند: کمپوست زباله شهری، کمپوست های حیوانی، کمپوست های گیاهی و…
خاک ها مخلوطی از مواد گوناگون هستند. یک محیط کشت مناسب و ایده آل شامل ۴۵٪ مواد معدنی (رس، سیلت و ذرات شن و ماسه ، ۵% ماده آلی و ۲۵٪ آب و هوا ) است.
بافت خاک ها، گونه های مختلفی دارند و با هم بسیار تفاوت دارند. بنابراین، بافت و خواص آن موجود در یک منطقه با بافت منطقه دیگر، بسیار متفاوت است. فعالیت های ساختمانی غالباً بافت زمین را بسیار دگرگون می کنند که معمولاً موجب کاهش مواد آلی و حاصلخیزی می شود.
برای کاشت در مناطق مختلف بهتر است قبل از اقدام به کشاورزی حتما آزمایش خاک انجام داده تا از جنس و PH زمین مطمئن شده و گیاه بهتری انتخاب کنید و یا حتی اقدام به اصلاح بافت زمین کشاورزی خود کنید.
