روش استفاده از کود زیستی و معایب و مزایای آن + آموزش

کود زیستی

هرچند تاریخچه دقیق پیدایش کشاورزي به درستی روشن نیست، با این حال مدارك موجود نشان میدهند که عملیات کشت و کار به منظور تولید غذا توسط بشر دست کم سابقه اي ده هزار ساله دارد. کشت و کار پیوسته به مرور سبب کاهش باروري خاك ها شد و از طرف دیگر افزایش تدریجی جمعیت موجب شد تا غذاي تولیدي به واسطه کشاورزي سنتی آن روزگار که بقایاي گیاهی تنها عامل حاصلخیزکننده خاك به حساب می آمدند کافی نباشند. پس از آن با پیشرفت علم و دانش، دانشمندان با بررسی سازوکار رشدی گیاهان موفق به ساخت کودهای شیمیایی برای بهبود کمبود های غذایی رشد گیاه  شدند.

در دهه‌های گذشته به دلیل مصرف کودهای شیمیایی اثرات زیست‌محیطی متعددی از جمله انواع آلودگی‌های آب و خاک و مشکلاتی در خصوص سلامتی انسان و دیگر موجودات زنده به وجود آمد. سیاست کشاورزی پایدار و توسعه پایدار کشاورزی، متخصصین را بر آن داشت که هر چه بیشتر از موجودات زنده در خاک در جهت تامین نیازهای غذایی گیاه کمک بگیرد و اینگونه بود که تولید کودهای زیستی آغاز شد.

در صورت تمایل به استفاده از توصیه کودی اختصاصی و عمومی شما میتوانید از توصیه کودی واقع در بخش کلینیک سامانه مزرعه استفاده کنید

کودهای زیستی چیست؟

زیست‌کودها یا کودهای بیولوژیک (Biofertilizer) به کودهایی گفته می‌شود که دارای تعداد کافی از یک یا چند گونه از میکروارگانیسم‌های سودمند خاک‌زی یا همزیست با ریشه مثل باکتری ها، جلبک ها سبز آبی و یا قارچ ها هستند. ریزجانداران موجود در کودهاي زیستی از راه هاي مختلف مانند تولید هورمون هاي گیاهی مانند اکسین ها، سیتوکنین ها، جیبرلین ها، جلوگیري از تولید اتیلن، تثبیت زیستی نیتروژن، حل کردن فسفات هاي معدنی، معدنی کردن فسفات هاي آلی و دیگر عناصر غذایی، همچنین مقابله با عوامل بیماریزاي گیاهی از راه تولید سیدروفور، ساخت آنتی بیوتیک، آنزیم و یا ترکیبات قارچ کش و رقابت با ریزجانداران مضر درخاک سبب بهبود رشد و عملکرد گیاهان و کیفیت محصول آنها میشوند. مصرف کودهای زیستی کم هزینه تر هستند و آلودگی محیطی به وجود نمی‌آورد.

هدف و مزایا استفاده از کود زیستی:

میزان مواد غذایی و مواد آلی خاک افزایش میدهد و همچنین بافت خاک را بهبود میبخشد و باعث حاصلخیزی آن میشود. – کاهش نیاز به مصرف کودهای شیمیایی را شامل میشوند ولی بهتر است به صورت مکمل با کود های شیمیایی استفاده شوند. – قدرت جذب مواد غذایی توسط گیاهان و عملکرد محصول را تا ۵ برابر افزایش میدهد. – باعث جلوگیری از فرسایش خاک می شود. – میکروارگانیسم های موجود در کود زیستی اجازه نمی دهند پاتوژن های عوامل بیماری زا گیاهی در خاک رشد کنند و آنها را از بین میبرند. – کود های زیستی طبیعی و سازگار با محیط زیست و باعث حفظ محیط زیست در برابر آلاینده ها میشوند. – مقرون به صرفه هستند. – ثابت شده است که کودهای زیستی حتی در شرایط نیمه خشک نیز موثر هستند. – نیتروژن بیولوژیکی خاک که به آسانی در دسترس گیاه است، تثبیت می‌کند. – مواد مغذی گیاه را با هزینه کم و مفید برای محصولات متوالی فراهم می کند.

استفاده از کود های زیستی محدودیت هایی دارد:

رهاسازی مواد مغذی آهسته و در طی زمان انجام میشود. – برخی از انواع این کود ها قابل استفاده فقط برای محصولات خاصی هستند. – قابل استفاده در خاک خاص، اگر خاک خیلی خشک یا گرم باشد، کارایی خود را از دست می دهد. – کارایی کمتر نسبت به کودهای مصنوعی دارند از آن جهت که کود های شیمیایی مواد مغذی را به شکل مستقیم به خاک اضافه میکنند ولی کود های زیستی باعث افزایش حلالیه و تغییر شکل مواد مغذی موجود در خاک به شکل قابل جذب برای گیاهان میشوند. – استفاده از کود زیستی برای محصولات زراعی واکنش عملکردی سریع تر و بیشتری نسبت به کود های شیمیایی نشان میدهد. – تراکم مواد مغذی در کود های زیستی کمتر است، پس نیاز است برای رساندن مواد مغذی کافی به گیاه از مقادیر بیشتری کود استفاده شود.

دسته‌بندی با توجه به نوع میکروارگانیسم‌ها موجود در کودهای زیستی:

الف) کودهای زیستی باکتریایی (ریزوبیوم- ازتوباکتر- آزوسپریلیوم-…) ب) کودهای زیستی قارچی (میکوریزا) ج) کودهای زیستی جلبکی (جلبک‌های سبز آبی و آزولا) د) کودهای زیستی اکتینومیست‌ها (فرانکیا)

کاربرد انواع کودهای زیستی:

۱- ازتوباکتر ها به روش غیر همزیستی طی تولید مواد محرک رشدی مثل گروه های ویتامین B، اسید ایندول استیک و اسید جیبرلیک به اندازه ۲۰ تا ۴۰ گرم از منبع کربن مورد نیاز برای رشد گیاه را تامین میکنند. این دسته از میکروارگانیسم ها باعث افزایش عملکرد گیاهان هدف تا ۱۵ درصد میشوند و همچنین حاصلخیزی خاک را حفظ میکنند. این مواد از طریق کنترل بیولوژیکی بیماریهای گیاهی با سرکوب برخی عوامل بیماریزای گیاهی در خاک باعث تحکیم سلامت گیاه هم میشوند و در مقایسه با روش های کوددهی جایگزین درصدی از میزان استفاده سموم شیمیایی در چرخه کنترل بیماری گیاه را کاهش میدهند.

این کود زیستی حاوی ازتوباکتر ها مناسب برای گیاهان زراعی( گندم، جو، ذرت، کلزا، خردل، آفتابگردان، کنجد، پنبه، نیشکر، دانه کتان) و یا درختان میوه( موز، انگور، پاپایا، توت، نارگیل) و گیاهان جالیزی( هندوانه، پیاز، سیب زمینی، گوجه فرنگی، گل کلم، فلفل، لیدی فینگر، تنباکو) و گل ها و گیاهان جنگلی است.

ریزوبیوم به روش همزیستی طی رفع حدود ۲۰۰ کیلوگرم از نیتروژن مورد نیاز گیاه به روش مستقیم طی تغییر شکل ازت موجود در خاک به فرم قابل جذب و استفاده ریشه روی حاصلخیزی خاک و افزایش ۳۰ درصدی کیفیت و مقدار محصول اثر می گذارد. همچنین این میکروارگانیسم موجود در این نوع از کود زیستی باقیمانده نیتروژنی برای محصول بعدی می گذارد. این نوع از کود زیستی مناسب برای گیاهانی همچون حبوبات (نخود، عدس، لوبیا چشم بلبلی ) و دانه های روغنی (بادام زمینی و سویا)  میباشد.

باکتری های حل کننده فسفات دسته از کود های زیستی هستند که مناسب برای همه گیاهان است و عملکرد آنها را تا ۳۰ درصد افزایش میدهد. این کود زیستی آنزیم هایی تولید می کند که فسفات آلی  نامحلول در خاک را به شکل محلول کانی قابل جذب گیاه میکند.

باکتری های حل کننده روی نوع دیگری از کودهای زیستی است که مناسب برای انواع خاک با pH در محدوده ۶٫۵ تا ۸٫۵ و گیاهانی از قبیل غلات، ارزن، حبوبات، سبزیجات، فیبر و دانه های روغنی می باشد که روی مورد نیاز برای شرکت در ترکیبات مختلف مانند اکسید روی، فسفات روی و کربنات روی مورد نیاز برای رشد گیاه را حل میکند که تا قبل از آن به شکل ثابت در خاک بلا استفاده بوده است. همچنین با تاثیر بر روی خود گیاه باعث افزایش جذب روی که منجر به غنی سازی غلات  می شود.

باکتری های محرک رشد گیاه (PGPR) شامل کود زیستی باسیلوس حاوی باکتری‌های مفید (مانند گونه های باسیلوس) و یا کود زیستی سودوموناس (حاوی گونه‌های سودوموناس) است که رشد گیاه را از طریق مکانیسم‌های مختلف از جمله حل شدن مواد مغذی، تولید هورمون و سرکوب بیماری ها افزایش می‌دهد.

کود زیستی آزولا حاوی سرخس آبی و سیانوباکتری تثبیت کننده نیتروژن Anabaena است که با هم نیتروژن اتمسفر را تثبیت می‌کنند و به باروری شالیزار کمک می‌کنند.

کودهای زیستی جلبک سبز آبی حاوی سیانوباکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن است که به حاصلخیزی خاک کمک می‌کند و مواد مغذی گیاه را تامین می‌کند.

روش استفاده از کود های زیستی به شرح زیر است:

فرو بردن ریشه نهال و نشا در محلول کود : نهال ها و یا نشا گیاهان به مدت ۸ تا ۱۰ ساعت در بستر محلول کودی گذاشته می شوند. این روش بیشتر برای محصول برنج قابل استفاده است.

بذر درمانی: دانه ها در مخلوط کودهای نیتروژن و فسفر به همراه کود زیستی فرو می روند سپس این دانه ها خشک شده و در اسرع وقت کاشته می شوند.

درمان خاک : کودهای زیستی به همراه کودهای کمپوست مخلوط شده و به مدت یک شب نگهداری می شوند. سپس این مخلوط روی خاکی که بذرها باید کاشته شوند پخش می شود.

آبیاری قطره ای: محلول‌های کود زیستی را می‌توان به آب آبیاری اضافه کرد و از طریق سیستم‌های آبیاری قطره‌ای مستقیماً به ریشه گیاهان رساند.

مصرف فرآورده های کشاورزی زیستی موجب می شود که در تغذیه گیاهان و درختان، تعادل بین عناصر مورد نیاز در خاک به هم نخورد و در هنگام رشد نیز، نیازی به استفاده از سموم و آفت کش ها نباشد. به علاوه باید در برنامه غذایی باغات و مزارع خود، علاوه بر استفاده از کود شیمیایی که حاوی عناصر ضروری و مورد نیاز گیاه به طور مستقیم هستند از کودهای زیستی نظیر خاک برگ، جلبک و کودهای حیوانی و بیولوژیکی هم به واسطه اینکه باعث حلالیت و جذب بیشتر عناصر غذایی موجود در خاک و یا تغییر شکل آنها به فرمی که قابل جذب برای گیاه باشد هم به صورت تلفیقی استفاده شود. در صورت نیاز به مبارزه با آفت ها نیز به جای کاربرد سموم و آفت کش های شیمیایی، از شیوه های زیستی همچون ریزاندامگان کارآ، کفشدوزک، زنبورها و باکتری ها و یا از ارقام مقاوم به آفت ها در کشت و زرع، بهره برداری می شود و در این نوع کشاورزی از دانه های اصلاح شده ژنتیکی و در معرض تابش پرتو قرار گرفته استفاده نمی شود.

از این سو، محصول نهایی که به دست مصرف کننده می رسد بدور از باقیمانده های سمی و شیمیایی و مواد نگه دارنده خواهد بود. از سوی دیگر، فرآورده های خوراکی با کیفیت، که محصول کودهای زیستی است نه تنها باعث رضایت مصرف کنندگان می شود بلکه تأمین و تضمین سلامت جسمی آنان را نیز در پی دارد.

برای آگاهی بهتر از آموزش های کشاورزی اپلیکیشن مزرعه را دانلود کنید