امروزه فعالیت در زمینه کشاورزی یکی از سودآورترین منابع است و مورد استقبال افراد زیادی قرار گرفته است. با توجه به این موضوع و اهمیت افزایش تولید محصولات کشاورزی امن در زمین‌های کشاورزی محدود و بدون نیاز به افزایش مصرف آب و کود، پیشرفت تکنولوژی فرصت‌هایی را بر غلبه بر این محدودیت ها فراهم آورده است، یکی از این فرصت‌های جدید در زمینه کشاورزی مدرن، تولید بذرهای هیبریدی است که برای بهبود بیشتر محصولات کشاورزی می‌توان از آن استفاده کرد. در ادامه در مورد بذرهای هیبریدی بیشتر صحبت می کنیم:
انواع روش های اصلاح بذر
سه روش برای اصلاح بذر وجود دارد که به بررسی آنها می پردازیم: در این روش گرده‌افشانی توسط باد، حشرات گرده‌افشان، پرندگان، انسان یا دیگر عوامل طبیعی تولید می‌شوند.
بذرهای غیر هیبریدی یا استاندارد را بذرهایی با گرده افشانی باز یا بذر گلبرگ نیز می‌نامند. این بذرها تنوع ژنتیکی بالایی دارند زیرا هیچ محدودیتی در جریان گرده بین گیاهان وجود ندارد. حجم قابل توجهی از محصولات برخی از استانها با این روش تولید می‌شود.
کشاورزان و تولیدکنندگان بذرهای گردافشان، بهترین گیاهان از لحاظ عملکرد، کیفیت محصول، مقاومت به عوامل نامساعد محیطی و مقاومت به آفات و بیماری‌ها را انتخاب کرده و اقدام به بذرگیری از آنها میکنند زیرا این بذرها بوته‌ها و گیاهان بیشتری تولید میکنند که ظاهری مشابه گیاه اصلی دارند.
روش هیبریداسیون (دو رگ‌گیری) یکی از متداول ترین روش‌ها است که از طریق آن در گلخانه ها و زمین‌های کشاورزی با استفاده از چند گیاه دست به تولید یک بذر می‌زنند. بذرهای هیبریدی نسبت به والدین خود گیاهان قوی‌تری هستند و مقاومت بالاتری نسبت به شرایط نامساعد محیطی، آفات و بیماری‌ها دارند و از عملکرد بهتری برخوردارند.
در این روش DNA گیاه بطور کامل تغییر می‌کند و از ترکیب DNA حیوانات و گیاهان بذر جدید تولید می‌شود که دارای عوارض زیادی برای انسان و محیط زیست هستند. هیبریداسیون به معنی آميزش بين دو گونه از يک گياه يا حتی دو جنس از يک خانواده به طوری که فرزند حاصل با والدين خود متفاوت باشد.
بیشترین کاربرد هیبریداسیون برای گیاهان دگرگُشن است. این روش در اکثر تولیدات پر محصول استفاده می‌شود. بذرهای هیبریدی از ارتباط دو نوع گیاه خالص پدید می‌آید و سبب تولید ویژگی‌های اصلاح شده‌ی مد نظر می‌شوند.
اما نکته‌ی مهم در مورد این بذر ها این است که فقط یکبار قابل کشت هستند و برای بذرگیری و تولید مجدد محصول، گزینه‌ی مناسبی نیستند زیرا بذر های حاصل از گیاهان هیبریدی عقیم بوده و به هیچ وجه رشد نخواهد کرد. بذر هیبریدی به طور مستقیم از پیوند دو والد که از نظر ژنتیکی از هم متمایز هستند، ایجاد می‌شود و در نهایت به بذری تبدیل می‌شود که دارای خصوصیات هر دو والد است. این بذرهای دورگه هیبریدی نسل اول F1 شناخته می‌شوند.
بذرهای هیبریدی نسبت به والدین خود برتری کامل دارند چرا که ترکیبی از صفات کیفی و مفید هر دو والد هستند. برای پرورش یک گیاه هیبریدی، ابتدا دو گیاه والد دارای صفات مطلوب را انتخاب میکنند. سپس این دو نوع را از طریق گرده افشانی کنترل شده، گرده افشانی متقابل میکنند. سپس بذر تولید شده توسط این گرده افشانی کنترل شده را برداشت کرده و آن را برای رشد واریته جدید می‌کارند.
بعد از آن واریته جدید ارزیابی می‌شود تا مشخص شود آیا دارای ویژگی‌های مطلوبی از هر یک از والدین است یا نه؟ اگر واریته جدید این ویژگی های مثبت والدین را نداشته باشد، پرورش دهنده باید از نو شروع کند و تا رسیدن به صفات مورد نظر به آزمایش ادامه دهد. هنگامی که آنها ترکیب مطلوب را پیدا کردند، هر سال به انجام این تلاقی ادامه می‌دهند تا بذرهایی را که صفات مطلوبی دارند را تولید کنند و به فروش برسانند.
مزایای استفاده از بذرهای هیبریدی
اغلب افراد تصور میکنند محصولاتی که با بذر هیبرید تولید می‌شوند به دلیل دستکاری‌های ژنتیکی ممکن است از لحاظ بهداشتی مناسب نباشند و ضعف غذایی و کمبود ویتامین را در پی داشته باشند اما باید گفت محصولات بدست آمده از این گونه بذرها اصلاح شده هستند.
در محصولاتی که تغییر ژنتیک می‌یابند، دی‌ان‌ای و ژن هایی از یک موجود زنده دیگر را با گیاه پیوند می‌زنند و نقشه ژنتیکی آن را تغییر می‌دهند که این محصولات در تقابل با خلقت و طبیعیت هستند و با عنوان “تراریخته” شناخته می‌شوند. اما در بذرهای هیبریدی ویژگی‌ها و صفات برتر چندین گیاه با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا محصولی باکیفیت تولید شود.
برای درک بهتر و واضح تر نقش این بذر در کیفیت محصولات غذایی به مزایای این بذر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رشد سریع تر و آسان‌تر نسبت به بذرهای محلی
- تولید میوه مرغوب‌تر و بهتر
- دارای بازده بهتر نسبت به سایر بذرها
- مقاومت بالا در برابر انواع بیماری‌ها و آفات
- سازگاری با آب و هوا
- صرفه جویی در مصرف آب
پس از آن که از روش و نوع گیاهان هیبریدی آشنا شدید، باید ذکر کرد که این بذر ها تراریخته نبوده و تمام خواص مفید والد خود را داشته و هیچگونه تغییر ژنتیکی روی آنها انجام نمی‌گیرد و به طور کلی تحولی بزرگ در صنعت کشاورزی هستند و با کشاورزی ارگانیک همسو می‌باشند.
معایب
- رشد گیاهان هیبریدی تنوع زیستی را محدود می کند و به از دست دادن مداوم تنوع کمک می کند.
- بذر هیبرید جدید باید هر سال تولید یا خریداری شود.
- بر خلاف گیاهان معمولی و سایر گیاهان گرده افشانی باز، بذرهای هیبرید را نمی توان برای کاشت در باغ از یک سال به سال دیگر ذخیره کرد.
- تولید بذرهای هیبریدی گرانتر و قیمت نسبتا بالایی دارند.
- عملکرد حاصل از فرزندان این گیاهان به میزان قابل توجهی کاهش می یابد، که دلیل دیگری است که باید هر سال بذرهای هیبریدی جدید خریداری کنید.
