همه مرکبات مهم بیشتر از گونه های آسیای خاوری و هند سرچشمه گرفته شده است. که هم اکنون مرکبات در بیشتر مناطقی که آب به اندازه کافی هست و منطقه بدون یخبندان باشد برای کاشت این محصول مناسب است و این امر زمینه برای کنترل و مبارزه با بیماری ها را آسان میکند. در ادامه به بررسی چند مورد از شایع ترین و خسارت زا ترین بیماری های مرکبات و روش کنترل آن میپردازیم. به طور کلی بیماری های مرکبات به ۳ دسته: بیماری های باکتریایی شامل (میوه سبز؛ شانکر باکتریایی)، بیماری های ویروسی از قبیل (تریستزا؛ اگزوکورتیس) و همچنین بیماری های قارچی مانند (نماتد؛ لکه سیاه؛ اسکب) تقسیم میشوند:
*اگر میخواهید توصیه های اختصاصی سمی و کودی و هشدار های آفات و بیماری های مرکبات دریافت کنید وارد سامانه مزرعه شوید.
بیماری میوه سبز Diaphorina Citri:
بیماری میوه سبز یکی از مهمترین بیماری های باکتریایی محصولات کشاورزی محسوب میشود و مشهور به گرینینگ است. این بیماری در ایران قرنطینه است. در واقع این باکتری آوندهای آبکش گیاه را مدنظر قرار میدهد. روش انتقال آن به صورت تکثیری و پایا است و حشره ناقل با یک بار تغذیه از درخت آلوده این بیماری را منتقل میسازد. در این بیماری برگ گیاه زرد شده و کوچک و چرمی به نظر میرسد و برگ دچار ریزش شده و میوه و شکوفه دهی خارجی از فصل صورت میگیرد. میوه ها نامتقارن و بدشکل شده و سبز می مانند.
بیماری های مرکبات اغلب با نشانه های مشخصی همراه هستند. اما بیماری سبز شدن مرکبات سبب مرگ درخت میشود. این بیماری به صورتی است که توسط حشرات یا پیوندک آلوده منتقل شده و سبب میشود که میوه ها کوچکتر شده و قند بیشتری داشته باشند.
کنترل بیماری میوه سبز:
- جلوگیری از انتقال نهال از مناطق آلوده به سالم و رعایت قرنطینه در باغات آلوده
۲٫ مبارزه با پسیل به عنوان ناقل
۳٫ ردیابی و چک کردن مکرر باغات برای اطمینان از ریشه کن شدن بیماری و آفات ناقل
۴٫ استفاده از روش های کشت مخلوط یا کاشت ردیفی محصولات می تواند روش موثری باشد.
شایع ترین بیماری مرکبات
بیماری شانکر باکتریایی Xanthomonas Citri:
شانکر باکتریایی شایع ترین بیماری در بین مرکبات است که بیشتر مواقع با علائم دیگر بیماری ها اشتباه گرفته میشود. علائم بيماري دو تا ۵ هفته پس از آلودگی مشاهده میشود. در ابتدا لکه های تیره که گاهی اوقات با هاله هاي زرد رنگ همراه است، در سطح زیرین برگ مشاهده میشود، سپس با توسعه لکه ها، جوش هاي با دهانه باز شبیه آتشفشان در هر دو سطح برگ تشکیل میشود.
پس از مدتی لکه ها یا جوشها چوب پنبه ای شده و با حاشیه های برجسته، مرکز فرورفته و هاله ای زرد رنگ روی برگ و میوه دیده میشود. این بیماری سیستمیک نیست و آفت مینوز برگ با ایجا دالان بین برگ ها باعث تسهیل در روند انتشار بیماری میشود.
کنترل بیماری شانکر باکتریایی:
استفاده از نهال سالم و گواهی شده
ردیابی بیماری و چک کردن دوره ای درختان
ضد عفونی ماشین آلات و ادوات کشاورزی قبل از هرس
حذف درختان آلوده
کنترل آفت مینوز برگ مرکبات
کاشت درختان بادشکن باعث میشود باکتری هایی که به سطح برگ ترشح پیدا کردند طی وزش باد پراکنده نشوند.
استفاده از ترکیبات مسی مثل اکسی کلرور مس یا بردوفیکس باعث ایجاد محافظی در برابر بیماری میشود ولی این عایق باید هرچند وقت یکبار تکرار شود.
تریستزا Citrus Tristeza Virus:
نام دیگر این بیماری غم مرکبات هم هست که باعث خسارت به تقریبا نیم میلیون از مرکبات جهان شده است. اولین نشانه های بیماری ، برنزه شدن برگها ، پیچیدگی حاشیه برگها بطرف بالا ، گلدهی زیاد و گاهی خارج از فصل است. همچنین محصول دهی زیاد درخت که میوه ها بیشتر در داخل و مرکز درخت قرار دارند از نشانه های ابتدایی این بیماریست .
باردهی زودرس نسبت به درختان سالم ، رنگ اندازی سریع تر میوه ، زردی برگها و رگبرگ اصلی از نشانه های بعدی بیماری تریستیزا هستند. در اکثر مواقع فرورفتگی و شیار های آبله ای روی شاخه ها و تنه ایجاد میشود. علائم بر روی ریشه ها زودتر از سایر قسمت ها دیده میشود. پژمرده شدن ریشه های فرعی و تخریب بافت آبکش ریشه و نکروز شدن بافت آبکش موجب میشود که مواد غذایی به ریشه نرسد. این حالت به سایر ریشه های بزرگتر نیز گسترش پیدا میکند و عوارض این آلودگی روی قسمتهای هوایی دیده میشود.
کنترل بیماری تریستزا:
استفاده از پایه و پیوند سالم و مقاوم به بیماری لازم به ذکر است پایه نارنج بسیار حساس است. مبارزه با ناقلین که از بین بردن تمام شته های باغ مرکبات تقریبا امری ناممکن است و نیاز به سمپاشی های متعددی دارد. ولی در خزانه ها میتوان برای تخفیف آلودگی نهایتا سمپاشی کرد. در بعضی مناطق از پوسته برنج به عنوان یک پوشش برای سطوح بین نهال ها برای دور کردن شته ها استفاده میکنند.
اگزوکورتیس Citrus Exocortis Viroid:
یکی از بیماری های ویروئیدی مهم که نارنج سه برگ، لیمو رانگپور و لیمو خاگی از جمله میزبان‌های حساس به این بیماری هستند. برخی دیگر از ارقام نظیر لیموشیرین و اتراگ (اترج) نیز به این بیماری حساس‌اند ولی شدت علائم تنه در آنها خفیف‌تر است. راف لمون نیز در برابر این بیماری مقاوم است. اگزوکورتیس مرکبات به بسیاری از انواع مرکبات و همچنین بعضی از گیاهان دیگر حمله میکند، ولی نشانه‌های بیماری در بیشتر میزبان‌ها به حالت نهان هستند.
از نشانه‌های بارز درختان مبتلا، کم رشدی شدید، پوسته پوسته شدن پایه‌ها و خمیدگی در برگ‌های نهال‌های حساس است. پرتقال، گریپ‌فروت و نارنگی به این بیماری مبتلا میشوند اما نشانه‌ای در آنها ظاهر نمیشود. هرگاه پیوندک از درخت آلوده گرفته شود و به میزبان‌های حساس پیوند زده شود، بعد از چند سال در قسمت پایه درخت پوست اندازی ظاهر میشود: پوست خارجی پایه به صورت نوارهایی باریک ترک برداشته و بتدریج خشک میشود و سرانجام قطعات خشک شده میریزند. پیچیدگی شدید برگها حول محور اصلی به سمت پایین که روخمشی نامیده میشود از دیگر نشانه‌های این بیماری است. این بیماری در کاهش محصول و رشد درخت مبتلا تاثیرگذار بوده است.
کنترل بیماری تریستزا:
استفاده از ارقام پایه و پیوندک سالم و مقاوم، ضدعفونی ابزار آلات و وسایل باغبانی با فرمالدئید و سدیم هیدروکسید می تواند به جلوگیری از آلوده شدن باغات کمک کند.
لکه سیاه مرکبات Alternaria Alternate:
نوعی بیماری قارچی است که در مناطق گرمسیر با بارش تابستانه شیوع میشود. تمام ارقام مرکبات به ویژه درختان مسن و ضعیف به این بیماری حساس هستند. علائم بیماری به صورت لکه های گرد فرو رفته تیره رنگ با مرکز خاکستری روی برگ و میوه دیده می شود.این لکه ها روی برگ حالت غربالی میگیرد و باعث ریزش برگ ها میشود.
کنترل لکه سیاه مرکبات:
استفاده از نهال و پایه و پیوندک سالم، جمع آوری برگ های ریخته و آلوده از سطح باغ برای کنترل شیوع بیماری قابل انجام است. / سمپاشی درختان با ترکیب بردو هرس به موقع درختان / کاهش مدت انبارداری میوه ها
با توجه به تمام آنچه در مورد بیماری های درختان مرکبات به شما گفته شد بهتر است در مرحله اول قبل از شیوع زیاد بیماری در منطقه با اقدامات ذکر شده آنها را کنترل کنید تا میزان خسارت به اندازه اقتصادی خود نرسد.انتظار میرود باغداران و دولت با اطلاع به موقع و پیشگیری های قرنطینه ای از شیوع این بیماری کنترل شود.
برای آگاهی بهتر از بیماری های مرکبات و راه حل آنها اپلیکیشن مزرعه را دانلود کنید
