پسیل معمولی، مهم‌ترین و کلیدی‌ترین آفت درختان پسته در ایران است که هرساله خسارت زیادی به باغ‌ها وارد می‌کند. این آفت با تغذیه از شیره گیاهی، باعث افزایش درصد پوکی، ناخندانی، کاهش اندازه مغز پسته (افزایش انس)، و همچنین ریزش برگ‌ها و جوانه‌ها می‌شود.
شکل‌شناسی پسیل پسته
حشره کامل زرد مایل به کرم با لکه‌های قهوه‌ای است. تخم‌ها بیضی و کمتر از یک میلی‌متر بوده و رنگ آن‌ها از سفید به نارنجی تغییر می‌کند. پوره‌ها پولک‌مانند و زرد هستند و در سن پنجم، خطوط و لکه‌های تیره روی بدن ظاهر می‌شود.
زیست‌شناسی پسیل پسته
پسیل پسته زمستان را به‌صورت حشره کامل در پناهگاه‌هایی مانند زیر پوستک تنه درخت، شیارها، دیوار باغ، برگ‌های ریخته‌شده، بقایای گیاهی و علف‌های هرز می‌گذراند. از اواسط اسفند، حشرات کامل زمستان‌گذران ظاهر می‌شوند و با شروع رشد اندام‌های سبز پسته در اوایل فروردین، فعالیت تغذیه‌ای و تخم‌ریزی آن‌ها آغاز می‌شود. این فرم نسبت به نسل‌های تابستانه عمر بیشتری داشته و توان تخم‌گذاری بالایی دارد.
حشرات ماده، حدود ۳ تا ۴ روز پس از ظهور، جفت‌گیری کرده و تخم‌ها را به‌صورت دسته‌های چندتایی (۱ تا ۵۰ عددی) روی سطح برگ‌ها، دم‌برگ‌ها و جوانه‌های تازه‌رو قرار می‌دهند. بیشترین تخم‌گذاری در دو هفته نخست زندگی رخ می‌دهد. تخم‌ها بسته به دما طی ۳ تا ۱۰ روز تفریخ شده و پوره‌ها ظاهر می‌شوند. آفت پنج سن پورگی دارد که در مجموع طی حدود سه هفته به حشره کامل بالغ تبدیل می‌شوند.
پسیل پسته در طول فصل رشد درخت، نسل‌های متعددی تولید می‌کند. در بیشتر مناطق پسته‌خیز، پنج نسل کامل در سال گزارش شده و در مناطق گرم‌تر مانند رفسنجان، گاهی شش نسل کامل و یک نسل ناقص نیز دیده می‌شود. فعالیت آفت تا زمانی‌که برگ روی درخت باقی است ادامه یافته و پس از آن وارد فاز زمستان‌گذرانی می‌شود.
نحوه خسارت پسیل پسته
پسیل معمولی پسته با تغذیه از شیره برگ‌ها و جوانه‌های سبز، باعث ضعف عمومی درخت، ریزش برگ، خشکیدگی سرشاخه‌ها و کاهش رشد رویشی می‌شود. تراوش عسلک توسط پوره‌ها، علاوه بر ایجاد آلودگی سطح برگ‌ها، موجب رشد قارچ فوماژین و جذب مورچه‌ها می‌گردد. این عوامل در کنار هم سبب کاهش فتوسنتز، اختلال در تغذیه گیاه و افزایش تنش فیزیولوژیک درخت می‌شوند. طغیان آفت در دوره حساس پر شدن مغز (اواخر خرداد تا اواخر مرداد) به کاهش عملکرد، افزایش درصد پوکی، کاهش کیفیت مغز و تضعیف باردهی در سال بعد منجر می‌شود.
روش‌های پیشگیری و کنترل پسیل پسته
۱٫ مبارزه زراعی:
در خاک‌های شنی، پسیل‌های زمستان‌گذران تا عمق ۵ سانتی‌متری خاک نفوذ می‌کنند. انجام شخم زمستانه از اواخر آذر تا اوایل اسفند و تا عمق ۱۰ سانتی‌متر، می‌تواند جمعیت آفت را در بهار کاهش دهد.
۲٫ تله‌های زرد چسبنده:
نصب تله‌های نواری زرد رنگ به‌صورت زیگزاگ در دو طرف کرت، از اواسط اسفند و قبل از باز شدن برگ‌ها، باعث جذب و کاهش جمعیت پسیل بالغ می‌شود. این روش می‌تواند نیاز به ۱ تا ۳ نوبت سم‌پاشی را کاهش دهد. تله‌ها باید پس از اولین سم‌پاشی (اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد) جمع‌آوری شوند.
۳٫ استفاده از ارقام مقاوم:
رقم‌های اوحدی و سفید پسته نوق مقاومت نسبی خوبی به پسیل دارند و جمعیت‌های متوسط را تحمل می‌کنند. در مقابل، رقم‌های اکبری و احمدآقایی حساس‌ترند و حتی جمعیت‌های پایین آفت می‌تواند موجب ریزش برگچه‌ها شود.
در بخش انتخاب رقمِ اپلیکیشن مزرعه، می‌توان ارقام مناسب پسته برای هر منطقه را مشاهده کرد.
۴٫ استفاده از گیاهان تله
الف) درخت بنه:
جوانه‌های بنه زودتر از پسته باز می‌شوند و پسیل‌ها را جذب می‌کنند. پوره‌های حاصل روی برگ‌های بنه تلفات بالایی دارند و طعمه دشمنان طبیعی می‌شوند. برای کنترل: در اواخر اسفند، بنه‌ها پسیل را جذب می‌کنند. پیش از بلوغ پوره‌ها (اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت)، روی بنه‌ها سم‌پاشی انجام می‌شود.
ب) رقم اکبری:
رقم اکبری بسیار حساس به پسیل است و می‌تواند به‌عنوان تله استفاده شود. یک ردیف اکبری در حاشیه باغ کاشته می‌شود. پس از تخم‌گذاری و پیش از بلوغ پوره‌ها، فقط همان ردیف سم‌پاشی می‌شود.
۵٫ مدیریت علف‌های هرز
مدیریت علف‌های هرز پهن‌برگ مانند خارشتر، یونجه، پنیرک و شیرین‌بیان که میزبان شته‌ها هستند، می‌تواند به‌طور غیرمستقیم جمعیت هیپرپارازیتوییدها را کاهش داده و به حفظ زنبورهای مفید پسیلافاگوس کمک کند.
۶٫ کنترل بیولوژیک
- کفشدوزک‌ها: از مهم‌ترین دشمنان طبیعی؛ در هر دو مرحله لاروی و بالغ از تخم و پوره پسیل تغذیه می‌کنند.
- بالتوری سبز (Chrysoperla lucasina): لارو آن‌ها پوره‌های پسیل را شکار می‌کند؛ در دمای ۲۵ و ۳۰ درجه سانتی‌گراد می‌توانند تا بیش از ۱۰۰۰ پوره را در دوره لاروی مصرف کنند.
- زنبور پسیلافاگوس (Psyllaphagus pistaciae): پوره‌های پسیل را پارازیته کرده، لارو آن از درون بدن میزبان تغذیه و آن را از بین می‌برد.
- کنه‌های شکارگر و سن‌های شکارگر: با تغذیه از مراحل مختلف رشدی آفت، در کاهش جمعیت آن مؤثرند.
برای حفظ کارایی کنترل بیولوژیک، باید از سم‌پاشی‌های بی‌رویه در بهار خودداری کرد و در صورت نیاز، از سموم کم‌خطر استفاده شود. دشمنان طبیعی مانند زنبور پسیلافاگوس و کفشدوزک‌ها در برابر سموم آسیب‌پذیرند. با جلوگیری از شخم، چرای دام و جمع‌آوری برگ‌های آلوده در پاییز، می‌توان پناهگاه‌های زمستانی آن‌ها را حفظ کرد.
